Tarihe Yolculuk: Kanunî ile Oğlu Bayezid Arasında Geçen Mektup

Şehzade Bayezid Divânı'nın ilk iki sayfası (Millet Kütüphanesi)

Şehzadeler arası bir mücadeleye ve isyana karışan, ardından İran'a giderek Şah Tahmasb'a sığınan şehzade Bayezid, babası Sultan Süleyman'a uzunca acıklı bir mektup yazmıştır.

Ey serâser âleme Sultan Süleymanım baba;

Tende cânım cânımın içinde cânânım baba;

Bayezıd'ına kıyar mısın cânım baba;

Bî-günâhım Hak bilir devletlü sultânım baba.

                  (Günümüz Türkçesi: 

                  Ey baştanbaşa bu âleme sultân Süleyman olan babam!

                  Tende canım, canımın içinde cananım babam!

                  Bayezıd'ına kıyar mısın benim cânım babam;

                  Allah biliyor ki günahsızım mevkî sahibi sultanım baba!)

Enbiyâ ser-defteri yani ki Âdem hakkıçün;

Hem dahi Musî ile İsâ vü Meryem hakkıçün;

Kâinatın serveri ol Rûh-ı Âzam hakkıçün;

Bî-günâhım Hak bilür devletlü sultânım baba.

                 (Nebiler/Peygamberler defterinin başındakiin yani Hz. Âdem hakkı için;

                 Ve Musa ile Meryem'in oğlu İsâ hakkı için

                  Kâinatın efendisi, o yüce ruhlu (Hz. Muhammed) hakkı için,

                  Allah biliyor ki, günahsızım, mevkî sahibi sultanım baba!)

Sanki Mecnûnum bana dağlarbaşı oldu durak

Ayrulup bi'lcümle mal ü mülkden düşdüm ırak

Dökerim göz yaşumu vâ-hasretâ dâd el firâk

Bî-günâhım Hak bilür devletlü sultânım baba.

                (Sanki Mecnun'um dağların başı bana durak oldu

                Bütün mal ve mülkten ayrılıp uzağa düştüm

                Ayrılık ve özlem acısından medet diyerek gözyaşı dökerim

                Allah biliyor ki, günahsızım, mevkî sahibi sultanım baba)

Hak Teâlâ, kim cihânın şâhı etmiştir seni

Öldürüp ben kulunu, güldürme şâhım düşmeni

Gözlerim nûru oğullarımdan ayırma beni

Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânım baba

                (Allah bu cihâna padişah etmiştir seni

                 Öldürüp ben kulunu, düşmanı güldürme baba

                 Gözlerimin ışığı oğullarımdan ayırma beni

                 Allah biliyor ki, günahsızım, mevkî sahibi sultanım Baba!)

Tutalım iki elim baştan başa kanda ola,

Bu meseldir, söylenir kim 'kul günah itse n'ola'

Bayezid'in suçunu bağışla, kıyma bu kula,

Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultanım baba.

                 (Tutalım iki elim baştanbaşa kanda olsun,

                 Bu meseldir (ibretli ve küçük hikâye), söylenir ki ''kul günaha girse nolur''

                 Bayezid'in suçunu affet, kıyma bu kula,

                 Allah biliyor ki, günahsızım, mevkî sahibi sultanım Baba!)

Kanunî ise oğluna ıstırap dolu şu cevabî mektubunu yazar:

Ey dem-a-dem mazhar-ı tuğyân-ı isyânım oğul;

Takmayan boynuna her giz tavk-ı fermânım oğul

Ben kıyar mıydım sana ey Bayezid Hânım oğul;

Bî-günâhım dime bâri tevbe kıl cânım oğul;

               (Ey zaman zaman başkaldırıp isyan eden oğul!

                Boynuna hiç fermanımı takmayan, buyruğuma eğmeyen oğul!

                Ben kıyar mıydım sana ey Bayezid Han'ım oğul;

                Günahsızım deme, bari tövbe et, canım oğul!)

Enbiyâ vü evliyâ ervâh-ı âzâm hakkıçün;

Nûh ü İbrahim ü Mûsa vü-İbn-ü Meryem hakkıçün;

Hatm-i âsâr-ı nübüvvet fahr-i âlem hakkıçün;

Bî-günâhım dime bâri tevbe kıl cânım oğul.

               (Peygamberler, veliler, bütün ulular/yüce ruhlar hakkı için,

                Nuh, İbrahim, Musa ve Meryem oğlu İsa hakkı için

                Peygamberlerin sonuncusu, Hz. Muhammed hakkı için,

                Günahsızım deme, bari tövbe et, canım oğul!)

Âdem adın itmeyen Mecnûn'a sahralar durak

Kurb-ı tâatdan kaçanlar dâima düşer ırak

Tan degüldür dir isen vâ hasretâ dâd el-firak

Bî-günâhım dime bâri tevbe kıl cânım oğul

               (Hz. Âdem adını etmeyen Mecnun'a sahralar durak

                Büyüğe itaatten kaçanlar daima düşer ırak,

                Kader değildir der isen hasretle firak

                Günahsızım deme, bari tövbe et, canım oğul)

Neş'et-i hakdur nübüvvet râm olan kerîm

''lâtekul üf'' kavlini inkâr iden kalur yetîm

Tâata isyâna alîmdür hudâvend-i kerîm

Bî-günâhım dime bâri tevbe kıl cânım oğul

Rahm u şefkat zîb-i imân oldugın bilmez misün

Yâ dem-i masûmı dökmekden hazer kılmaz mısun

Abd-i âzâd ile hak dergâhına varmaz mısun

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl cânım oğul

                (İmanın ve şefkatin hedefi olduğun bilmez misin

                 Ya masum kanı dökmekten korkmaz mısın

                 Bu çaresiz kul ile Hak dergahına varmaz mısın

                 Günahsızım deme, bari tövbe et, canım oğul)

Hak reâyâ-yı muti'e râi itmişdür beni

İsterem mağlûb idem agnama zîb-i düşmeni

Hâşâlillah öldürürsem bî-güneh nâgâh seni

Bî-günâham dime bâri tevbe kıl canım oğul

                (Hak, reayaya boyun eğdirmeye tayin etti beni

                 İsterim mağlup edem zib-i düşmeni

                 Korkarım Allah'tan öldürürsem günahsız seni

                 Günahsızım deme, bari tövbe et, canım oğul)

Tutalum iki elüm başdan başa kanda ola

Çünki istiğfar idersün biz de afv itsek n'ola

Bayezid'üm suçını bağışlaram gelsen yola

Bî-günaham dime bâri tevbe kıl cânum oğul

                 (Tutalım iki elin baştanbaşa kanda ola

                 Madem pişman oldun, biz de affetsek ne ola

                 Bayezid'im, suçunu bağışlarım gelsen yola

                 Günahsızım deme, bari tövbe et, canım oğul)

Bu dizelerde Sultan Süleyman'ın babalık duygularını görebilirsiniz. Oğlu Bayezid'e verdiği şu nasihat, onun devlet şuurunun yüksekliğini gösterir:

''Allah benden sonra senin hükümdar olmanı takdir etmişse, bunu hiç kimse değiştiremez ve bozamaz. Etmemişse, bunu da sen bozamazsın. Bugün İslâm dininin tek dayanağı, güvencesi Osmanlılar'dır. Devlet içindeki bir mücadele, Doğu ve Batı'daki düşmanlara fırsat verir. Bu ise bir cinayettir. Ve İslâmiyet'i temelinden yıkmakla birdir.''

Kanunî'ye göre, devlet düzeni ve kanunlara bağlılığı her türlü duygunun, hattâ babalık şefkatinin bile üzerinde görünmektedir. Merhum Dündar Taşer'e göre, Osmanoğulları, devletin düzeni ve dinin selâmeti için kendi ailesinden kan fedakârlığı yapıyordu. Bu çok büyük bir fedakârlık olsa gerek.. Dikkat edilmesi gereken nokta, tarihte olup bitenleri günümüzün şartlarıyla yargılamamak.

Bu mektupta Sultan Süleyman ve oğlu Şehzâde Bayezid'in şairâne yönünü çok açık görüyoruz. Veliahdlık meselesinde babasına isyan edince Sultan Süleyman tarafından kovulan Bayezid, babasından af dilemek için şiir diliyle mektuplar yollamış, babası da yine şiir diliyle cevap göndermiştir. Harika bir sanatla yazılmış bu şiirsel mektup, aslında arûz ölçüsüyle yazılmış edebi değeri oldukça yüksek bir mektuplaşmadır.. 

Bayezid'in ''Şâhî'' mahlâsıyla yazdığı şiirler bulunmaktadır. ''baba'' redifli manzum afnâmesi, devrinde ülkenin her yerinde okunmuştur.

Kanuni Sultan Süleyman ile Hürrem Sultan.'ın oğlu olan Bayezid'in kabri, oğulları Orhan, Osman ve Abdullah ile birlikte Sivas'taki Abdulvahabi Gazi Camii'nin türbesinde yer alıyor. 

Sonradan kaligrafiyle yazılan levhasında ''Şehzadeler Kanûnî Sultan Süleyman'ın oğlu Bayezid ve oğulları Osman, Orhan, Abdullah burada medfundur. Şehit masumlara el-Fatiha'' yazılıdır. Öldüğünde 36 yaşında olduğu bilinen Şehzade Bayezid'in yürek burkan hayat hikâyesini okumanızı öneririm.

        

Abdulvahabi Gazi Camisi imamı Mehdi Bostancı, konuyla ilgili olarak; ''Tabi ki günahıyla, hatasıyla, sevabıyla bu olay tarihe mâl olmuş bir olaydır. Bize düşen taraf, bunlardan ders almak ve geleceğe öyle bakmak.'' şeklinde konuşmuştur. Bize düşen ibretlik kısmı..